تاریخچه هه لپرکی یا همان رقص کردی در این مقاله منظور از کردستان تمام مناطق کردنشین ایران عراق سوریه و ترکیه و شمال خراسان میباشد
واژه ؛هه لپه رکی ؛از کلمه هه لپر به معنی جنبش و تکان و در اصل به معنی حمله کردن است که نمادی ازحرکات جنگی است …قبل بیان مطالب باید به این نکته توجه داشت که حرکات موزون کردی کاملا حرکاتی آیینی و ریشه در مسایل دینی و اجتماعی داردو با دیگر حرکات موزونی که برای تفریح و سرگرمی و جنبه های جنسی بوده است کاملا تفاوت دارد ،بطور خلاصه و مختصر نکات زیر در تمام حرکات هه لپرکه کردی یکسان میباشد که مفهموم آن بیان شده است.
_دستمال داشتن نفر اول و آخر نشانه برابری همه اعضای گروه میباشد_گرفتن دست نشانه اتحاد گروه_وجود زنان در رقص نشانه اتحاد خواهر و برادری میان همه ی زنان و مردان و نقش اجتماعی زنان در گروه_کوبیدن پا بر زمین تهدید مهاجم و اشاره به زمینی است که وطن گروه محسوب می شود .
_هورا و صدای جمعی برای ترساندن دشمن میباشد_نشستن در هنگام مراسم به معنی ترغیب دشمن و گروه منفور به تسلیم شدن_بلند کردن سر به معنی استمداد گرفتن از یزدان پاک(اگر از دور به حلقه نگاه کنید و دستهای به هم گره کرده را ببینید همانند حلقه ی زنجیر می باشند) و …
رقص کردی (به کردی هەڵپەڕکێ)، بخشی از آیین‌های نمایشی کردها است که بصورت گروهی و به شکل حلقه‌ای نا کامل مرکب از رقصندگان زن و مرد (گەنم و جۆ = گندم و جو) در حالیکه پنجه دست هایشان به هم گره خورده است و از چپ به راست در حرکت هستند اجرا می‌شود.
اولین نفر سمت راست گروه که با دستمالی در دست وظیفه هدایت و هماهنگ کردن حرکت بقیه رقصندگان را به عهده دارد و سرعت و ریتم و شور رقصندگان بستگی به هدایت او دارد را در زبان بومی سَرچُوپی کِش (به کردی: سەر چۆپی کێش) و آخرین نفر گروه که در منتهی‌الیه سمت چپ حلقه قرار دارد و او نیز مسئولیت مشابهی دارد را گاوانی می‌نامند.
تاریخ دقیقی برای پیدایش و شکل گیری این رقص را نمی‌توان تعیین کرد اما در کاوش‌های باستانی که در مناطق کردنشین انجام شده است می‌توان نمونه‌هایی از این رقص را بر روی سفالینه‌های پیش از تاریخ مشاهده کرد.رقص‌های کردی اشکال متنوعی دارند ولی بطور کلی از دو دسته رقص‌های غنایی و رقص‌های رزمی تشکیل شده است. گونه‌ای دیگر از رقص‌های عرفانی نیز در برخی مناطق کردستان رایج بوده که مشخصا نمی‌توان ریشه آن را کردی دانست. که اجرای آن به دو صورت فردی (سَما = سماع) و گروهی انجام می‌شود.
نحوه رقصیدن
معمولاً بهترین رقصنده (زن یا مرد) نقش رهبری گروه سَرچٌوپی کِش را به عهده می‌گیرد و اولین نفر حلقه رقصندگان است. او باانجام ماهرانه حرکات نمایشی توسط دستمالی که در دست راست خود دارد و نیز به کمک اصواتی هیجان انگیز و گاهی با کلام ضمن افزودن بر هیجان رقصندگان مسئولیت تنظیم سرعت و ریتم حرکت گروه را بر عهده می‌گیرد. قرار گرفتن در این نقش جذابیت فراوانی دارد و رقصنده را در موقعیت بهتری نسبت به مابقی گروه قرار می‌دهد. سرچوپی کش گاهی برای ایجاد نشاط بیشتر می‌تواند از حلقه رقص جدا شده و با توجه به تبحر خویش حرکات نمایشی فردی نیز انجام دهد. بقیه گروه در حالیکه دست هایشان رو به زمین و در امتداد دو پهلویشان قرار دارد پنجه در پنجه رقصندگان مجاور ایجاد حلقه‌ای پیوسته می‌کنند. مطلوب ترین حالت قرار گرفتن رقصندگان بصورت (گندم و جو) یا به عبارتی یک زن و یک مرد بصورت یک در میان است. گاوانی آخرین رقصنده گروه است که هرچند نقش زیادی در ایجاد ریتم و نشاط رقص دارد اما کمتر کسی راغب به قرار گرفتن در این نقش است.
رقص دو دستماله
در شکل غنایی رقص و برای افزودن بر شور رقصندگان و ناظران معمولاً رقصنده اول سَر چُوپی با دو دستمال رنگی به انجام حرکات نمایشی فردی می‌پردازد و توانایی و تبحر خود رادر رقص به نمایش می‌گذارد. به این نوع رقص دو دستماله می‌گویند که بیشتر در منطقه کرمانشاه رواج دارد.
رقص کردی
به تناسب مناطق مختلف کردستان اشکالی از رقص‌های محلی نیز وجود دارد که در نحوه حرکت دستها و پاها و نیز شکل حرکت گروه با هم تفاوت چشمگیری دارند. شاخص ترین این رقص هااکثرا در دسته رقص‌های غنایی قرار دارند.
گَریان
گَریان (به کردی: گەڕیان، به معنی گشتن است) دارای دو شکل روستایی و شهری میباشد که تفاوت‌هایی در ریتم دارند. این رقص نرم و آهسته و باظرافتی خاص شروع شده و به تدریج ریتم سریعتری می‌یابد. معمولاً در فاصله دو رقص سریع و برای استراحت رقصندگان اجرا می‌شود و بیشتر شکلی نمایشی از راه رفتن است. این رقص، رقصندگان را برای رقص‌های پر تحرک تر بعدی آماده می‌کند، تقریباً در کل مناطق کردنشین ملودی این رقص شکلی یکسان دارد. نخستین حرکت با پای چپ آغاز می‌شود و حرکت پای دیگر همزمان با سر ضرب‌های دهل و با ریتم دو تایی موسیقی عوض می‌شود.
پشت پا
پشت پا به مراتب ریتم سریعتری نسبت به گه‌ریان دارد و در بیشتر مناطق کردنشین مخصوص مردها میباشد رقص پشت پا همان‌طور که از نامش پیداست انسان را به هوشیاری و به کار گیری تجارب می‌خواند تا مبادا شخص در زندگی از کسی پشت پا بخورد.
هَلگرتن
هَلگرتن (به کردی: هەڵگرتن) این رقص بسیار پر جنب و جوش و شاد اجرا می‌شود. ریتم تند ملودی مخصوص این رقص هر گونه کسالت و خمودی را نفی کرده و بر اهمیت نشاط و هدفمندی در زندگی تاکید دارد.
فتاح پاشایی
فتاح پاشایی ملودی این رقص در سر تا سر کردستان به شکلی یکنواخت و با ریتمی تند اجرا می‌شود و بیانگر انسانی است که به شکرانه کسب موفقیت‌ها و استفاده از نعمت‌های خداوندی خوشحالی خود را به نمایش گذاشته‌است.
لب لان
رقص لب لان با ریتمی نرم و آهسته پس از فتاح پاشا اجرا می‌شود و می‌توان در آن لزوم تنوع در زندگی را مشاهده کرد، پس از اجرای پر جنب و جوش رقص‌ها گریان، پشت پا، هلگرتن و فتاح پاشایی به ضرورت، رقصندگان لب لان می‌رقصند تا کمی استراحت کرده و تجدید قوا کنند رقص لب لان در واقع انسان را از غلبه احساسات زودگذر نهی کرده، وی را پس از طی مرحله ضروری شور و مستی به قلمرو تفکر دور اندیشی و باز نگری رهنمون می‌سازد در این رقص، شرکت کنندگان آرامش خاصی را احساس می‌کنند.
چَپی
چَپی (به کردی: چه‌پی، به معنای از چپ میباشد) ملودی این آهنگ با وزن دوتایی اجرا شده و در بیشتر مناطق کردنشین تقریباً به یک شکل اجرا می‌شود. در رقص چپی قسمت چپ بدن تحرک بیشتری یافته و از خمودگی خارج می‌گردد، در منطقه کرمانشاه بیشتر خانم‌ها از این رقص استقبال می‌کنند.
زَنگی یا زَندی
در این رقص رقصندگان یک قدم به جلو گذاشته و سپس یک قدم به عقب می‌روند و این حالت تا پایان ادامه می‌یابد در این رقص ضرورت احتیاط، دوراندیشی و تجزیه و تحلیل عملکرد از جانب انسان به تصویر کشیده می‌شود، در واقع در این رقص سنجیده گام برداشتن تبلیغ می‌گردد.
شَلایی
رقص شَلایی گونه‌ای رقص نمایشی – رزمی است که رقصندگان پاهای خود را به حالتی لنگان حرکت می‌دهند. این رقص را می‌توان تراژدی شکست دانست در این رقص قدم ها نا استوار و پاها کمی شکسته و خم برداشته می‌شوند تا شکست در برابر چشمان حضار ترسیم گردد. این رقص از گونه رقص‌های رزمی است و بیانگر شکست از دشمن و طلب عفو از مردم به شکلی نمادین است.
سه جار
رقص سه جار (جار= بار) با ریتم آرام شروع و سپس بر سرعت حرکات افزوده می‌شود. در آن سه حرکت پا در سه حرکت به جلو وجود دارد.
خان امیری
رقص خان امیری نیز با ریتمی تند همراه است و در آن دستی از هم باز و در بالا قرار می‌گیرد و حلقه‌ای بازتر و فراخ‌تر می‌سازد و بیشتر تناسبی است بین حرکت دستها و پاها این رقص که در آن گونه‌ای خودنمایی و غرور خانی نیز دیده می‌شود تداعی‌گر پیروزی است.
سه پایی
سه پایی (به کردی:سێ پێیی) رقصی است با ریتم سریع که در منطقه مکریان مانند مهاباد، سردشت، پیرانشهر و بوکان و تکاب رایج است.
جالب رقصش.دوست دارم
سلام اگر میشه منابع رو بهم ایمیل کنین ممنون میشم… کار پژوهشی انجام میدم نیاز دارم.ممنون