منتهی الیه جنوب شرقی ایران، کنار آب های گرم اقیانوس هند یکی از عجیب ترین و بکرترین منطقه هایی است که می توانید برای یک سفر شگفت انگیز تابستانی انتخابش کنید. «بندر چابهار» در استان سیستان و بلوچستان، یک شهر همیشه بهار است. تنها بندر مستقر ایران در کناره اقیانوس هند با ساحلی بکر و پهناور و جاذبه های زمین شناسی، که نمونه اش در هیچ کجای ایران پیدا نمی شود. اگر از کوه های مریخی، تالاب «لیپار» و دریاچه صورتی در چابهار بگذریم، «گل فشان تنگ» نادرترین پدیده ای است که از دل زمین می جوشد و تجربه دیدنش برایتان تکرارناشدنی خواهدبود.

گل فشان به زبان محلی
اهالی قدیمی روستاهای استان سیستان و بلوچستان، روی گل فشان هایشان اسم «بولوبولو» گذاشته اند. اسمی که احتمالا از صدایی می آید که موقع غل زدن گل ها از دهانه شنیده می شود. اهالی چابهار هم گل فشان ها- به خصوص گل فشان منطقه ی تنگ- را «پانگ» صدا می زنند. پانگ در زبان بلوچی به معنی «ناف» است. انگار مردم بومی بلوچستان معتقدند گل فشان ها، ناف های زمین هستند.

چی می بینیم؟

•  گل فشان ها چه پدیده ای هستند؟
گل فشان ها یکی از عجیب ترین و جذاب ترین پدیده های زمین شناسی اند. گل و لای مثل چشمه آب از زیرزمین می جوشند و بالا می آیند و از دهانه هایی آتش فشانی بیرون می زنند. وقتی گل سرد مدام از این دهانه ها بیرون می آید و در اطراف دهانه روی هم انباشته می شود، کم کم شکلی مخروطی اطراف دهانه به وجود می آورد. مخروطی که بسته به سن گل فشان، بزرگ یا کوچک است. گل فشان هایی که گل سرد دارند، بر اثر حرکت و فشار لایه های زمین ایجاد شده اند.

گل فشان منطقه تنگ، معروف ترین گل فشان جنوب ایران است

•  گل فشان های ایران زمین
در ایران گل فشان ها در دو منطقه شمالی و جنوبی قرار دارند؛ گل فشان های جنوب در جلگه ساحلی دریای عمان در جنوب استان سیستان و بلوچستان و استان هرمزگان و گل فشان های شمالی در شمال استان گلستان در شهرستان آق قلا، گل فشان های سواحل شمالی دریای عمان، از فشار حرکت صفحه اقیانوسی همین دریا به وجود آمده اند و گل فشان های شمال ایران، از فشار حرکت زیر صفحه قاره ای ایران. از حدود هشتصد گل فشان شناسایی شده در دنیا، سی گل فشان در جنوب ایران قرار گرفته. پانزده تای آن ها، بین بندر جاسک و میناب، ۹ تا بین چابهار و بندر جاسک و شش تاری بقیه، بین چابهار و مرز ایران و پاکستان (به خصوص شمال خلیج گواتر) هستند؛ گل فشان هایی که بنا به فصل و شرایط جوی و تغییرات زمین می توانند گاهی فعال یا غیرفعال شوند. گل فشان منطقه تنگ، معروف ترین گل فشان جنوب ایران است. گل فشانی که هنوز فعال و زنده است.

چه ویژگی دارد؟

• گل فشان تنگ چه ویژگی هایی دارد؟
گل فشان منطقه تنگ- که مردم محلی به آن گل فشان «پانگ» می گویند- سه تپه گل فشان کوچک دارد که یکی از آن ها، شبیه آتش فشان و در حال حاضر فعال است، اما بقیه چندسالی است که غیرفعال شده اند. این گل فشان از سطح زمین حدود ۷۲متر، و از سطح دریا حدود ۱۰۲ متر ارتفاع دارد. گل فشان پانگ، نمونه ای از یک گل فشان کاملا مخروطی است.

در قله مخروط و داخل دهانه اصلی، دهانه هایی چند سانتی متری وجود دارند که گل خاکستری یا سبز رنگ، از دهانه ی آن ها خارج می شود و به طرف دامنه می ریزد. بالاآمدن گل از درون دهانه ها و جوشیدنش از آن جا، حدود پنج تا پانزده دقیقه طول می کشد.

گل فشان منطقه تنگ سه تپه گل فشان کوچک دارد که یکی از آن ها در حال حاضر فعال است

گل فشان تنگ آن قدر قدیمی است که یکی از اولین گزارش های ثبت شده درباره اش را محققی به سام «هریسون» در سال ۱۹۴۱ نوشته است. «حباب های سبزرنگ بزرگی از گل درست می شوند که هر چند دقیقه یک بار می ترکند و دوباره حباب های دیگری جای آن ها به وجود می آیند. مخلوط آب و گل ابتدا شروع به جوشیدن می کند و سپس، به صورت فوران های کوچک به اطراف پراکنده می شود و روی دامنه گل فشان می ریزد و باعث بزرگ شدن آن می شود. گاهی فوران ها شدید و با انفجار و پرتاب مواد نرم زیادی همراهند.»

چطور  برویم؟

•  به سوی چابهار
اگر ساکن پایتخت هستید و تصمیم دارید از تهران راهی چابهار شوید، باید مسیری حدود دو هزار کیلومتر را طی کنید. اتومبیل شخصی، اتوبوس، قطار و هواپیما همه گزینه هایی هستند که می توانند شما را به چابهار برسانند. اگر وقت تان کم است، مطمئنا هواپیما بهترین گزینه است. پروازی که مستقیما از تهران، به سمت چابهار حرکت می کند و در فرودگاه بندر آزاد چابهار، شما را به زمین می نشاند. اگر قطار را انتخاب کنید، باید اول از تهران به زاهدان بروید و بعد از آن جا با اتوبوس راهی چابهار شوید. از تهران به چابهار و برعکس هم یک روز در میان، اتوبوس هایی در حال رفت و آمدند.

از گل ها برای درمان بیماری های پوستی، درمان درد کمر،درد های مفاصل و… استفاده می شود

رفت و برگشت به چابهار با اتوبوس و قطار، چهار روزی وقت تان را خواهدگرفت. اما اگر با اتومبیل شخصی قصد سفر دارید، باید در مسیرتان از قم، کاشان، نایین، یزد، کرمان، ایرانشهر و سرباز بگذرید و بعد از همان سمت شهر سرباز، وارد چابهار شوید. وقتی به چابهار رسیدید، اهالی گرم بلوچستان با اولین درخواست، شما را به سمت گل فشان ها راهنمایی خواهندکرد. حدود ۷۰ کیلومتری که از چابهار فاصله بگیرید، در مسیر رسیدن به بندر کُنارک، در دشت کهیر و نرسیده به روستای تنگ، تابلوی «کوه گل فشان بندر تنگ» را خواهیددید.

وقتی به منطقه رسیدید، با یک بیایان وسیع با سه تپه بزرگ رو به رو می شوید. یکی از تپه ها که از دو تای دیگر، بلندتر و مخروطی شکل تر است، کوهی است که محلی ها «کوه تنگ» صدایش می کنند.

چه تجهیزاتی ببریم؟

•  بادگیر بپوشید
سفر به شهر چابهار و مناطق اطرافش، یک سفر تفریحی است. پس انتخاب پوششی بهاری سفرتان را راحت تر خواهدکرد. بهتر است روی لباس هایتان یک بادگیر به تن کنید و یک جفت کفش صندل راحت و یک دست لباس اضافی هم همراه تان داشته باشید. امکان ندارد به بالای کوه گل فشان برسید، جوشش گل از داخل زمین را ببینید و هوس نکنید به گل هایی که غُل می زنند، دست بزنید. پس با برداشتن لباس اضافی، خیال خودتان را از تماس دل نشین با گل ها راحت کنید. بالارفتن از کوه با ارتفاعی نه چندان زیاد، کار سختی نیست، اما چون ممکن است هوا بارانی باشد، بهتر است کفش مناسب پیاده روی به پا کنید.

 گل فشان هایی که گل سرد دارند، بر اثر حرکت و فشار لایه های زمین ایجاد شده اند

وقتی بالای کوه رسیدید، صندل بپوشید یا کفش تان را در بیاورید تا پایتان کاملا با گل ها تماس داشته باشد. گل فشان فعال تنگ، حالا بعد از فعالیت تقریبا صد ساله اش به کوهی با ارتفاع صد متر تبدیل شده؛ کوهی وسط یک بیایان وسبع. برای رسیدن به کوه گل فشان، باید از چاله ای که دو متری عمق دارد و در فاصله حدود دویست متری کوه کنده شده، بگذرید و بعد از کوه بالا بروید تا به قله اش برسید. این جا و در بالاترین نقطه، چاله ای به قطر کمتر از یک متر و عمق حدودا نیم متر وجود دارد که دیدنش برایتان سخت است، اما از همین چاله کوچک هر یک دقیقه، کمی گل با صدایی خاص مثل ترکیدن یک حباب بیرون می زند. حباب هایی از گل، که رنگ و طرح جذابی دارند.