طی چند سال اخیر با آغاز فصل گرما شاهد حضور گرد و خاک در استان خوزستان و سایر شهرهای ایران هستیم که این پدیده را بنام ریزگردها می شناسیم.در این میان استان خوزستان بیش از سایر استانهای مرزی درگیر این مهمان ناخوانده بوده است، چون علاوه بر گرما و شرجی هوا این پدیده خطرناک نیز بدان اضافه گردیده است.وجود ریزگردها علاوه براینکه بیماریهای ریوی را برای مردم این منطقه به ازمغان آورده است، مضرات خطرناک دیگری نیز دارد که کاهش تولیدات کشاورزی به علت انجام نشدن درست فتوسنتز، از بین رفتن زنبورهای عسل و بالطبع کاهش برداشت از کندوهای آنها، اختلال در دید،تصادفات جاده ای ،تعطیلی مدارس و دانشگاهها و اداره ها و اخلال در حمل و نقل هوایی،اختلال در تنفس که هر کدام از اینها هزینه های قابل توجهی را بر مردم تحمیل می نماید.

کلا توفان ها به دو گروه ماسه ای  و ریزگردی تقسیم می شوند و تفاوت آنها در این می باشد که توفان های ماسه ای نمی توانند بیش از ارتفاع ۲ تا ۳ متر بالا بروند و در جهت افقی حرکت زیادی ندارند، ولی طوفانهای ریزگردی به علت این که ابعاد آنها ۲ هزارم میلیمتر است، صدها متر به صورت عمودی بالا می روند و هزاران کیلومتر جابجا می شوند و به بلای بزرگی برای مردم،حتی برای آنسوی سیاره زمین تبدیل شوند.

این ریزگردها از کجا می آیند؟

این ریزگردها از کشور ایران نیستند و از کشورهای همجوار ایران یعنی عراق، سوریه و عربستان سعودی به ایران می رسند.

چگونه این ریزگردها وارد ایران می شوند؟

پوشش گیاهی هر کشوری باعث تثبیت این ریزگردها می شود و چون پوشش گیاهی کشور عراق در طول ۸ سال جنگ با ایران بر اثر نقل و انتقالات عظیم نظامی از بین رفته است و همچنین کمبود بارندگی و خشکسالی و گرمای داغ چند سال اخیر تیر خلاص را به پیکر نیمه جان این ناحیه خشک زده است.خاک این منطقه پوک گردیده و با کوچکترین وزشی شروع به حرکت می کنند و به سمت ایران می آیند.

راههایی که می توان برای جلوگیری از این کار انجام داد چست؟

به دو طریق می توان این ریزگردها را مهار کرد:

۱- کاشت درخت،۲- پاشیدن مالچ نفتی روی سطوح تپه های ماسه ای

با کاشت درخت چون زمان بر است در حال حاضر نمی توان کاری انجام داد و چون ۱۰ سال زمان لازم است تا نهالهای کاشته شده به درخت تبدیل شوند، تا بتوانند سرعت ریزگردها را کند و در نتیجه آنها را ساکن نمایند.اما در مورد مالچ پاشی، ابتدا باید بگویم که مالچ چیست؟

مالچ ترکیبی از قیر،آب و خاک است و آن را به صورت مایع سیالی درآورده و بر روی سطوح ماسه ای می پاشند ولی این کار عواقب بدی دارد که اجمالا بدانها اشاره خواهم کرد :

۱- زمین را سیاه می کند و رنگ سیاه باعث جذب گرمای منطقه می گردد که دمای محیط را چندین درجه بالا برده و این گرما برای ساکنان محلی غیرقابل تحمل است.

۲- بوی بد مالچ بسیار آزار دهنده است.

۳- هزینه سنگین آن که ۱ لیتر از آن در حدود ۸۰۰۰ ریال می باشد و میلیاردها تومان باید هزینه شود تا قسمت کمی از بیابانها مالچ پاشی گردد.

۴- مدت عمر مالچ ۵ سال می باشد و بعد از این مدت مجددا باید مالچ پاشی تکرار گردد.

۵- بسیاری از گونه های جانوری و گیاهی مثل حشرات،مارمولک،عقرب و گیاهان از بین خواهند رفت.

مسئولان کشور تا بحال چه کاری جهت مقابله با این ریزگردها انجام داده اند؟

اخیرا کشورهای عراق،ترکیه،ایران،لبنان و قطر در نشستی تصمیم به تثبیت هزار هکتار از بیابانهای عراق گرفتند.با توجه به اینکه دو میلیون هکتار نواحی خشک و بیابانی در عراق وجود دارد فعلا این طرح مسکوت مانده است و به نظر می رسد کشورهای بیگانه وضعیت عراق را به این منوال بهتر می پسندند.

برای مبارزه با این پدیده چه باید کرد؟

تنها راه عملی و صحیح این است که شن و ماسه و یا ریگ را روی بیابانهای این نواحی پخش نمایند.

فواید این طرح چیست؟

۱- وقتی شن و ماسه و ریگ را بر روی این نواحی پخش نماییم با شدیدترین طوفانها از بین نمی روند و به عبارتی فرسایش پیدا نمی کنند.

۲- هزینه این کار بسیار ناچیز است.

۳- می توان بعد از پخش کردن شن و ماسه اقدام به درختکاری نموده و ثمره آن را بعد از ۱۰ سال مشاهده نماییم.

۴- با رنگ کردن ریگها می توان منظره زیبایی در بیابانها بوجود آوریم.

آیا برای اجرای این طرح به اندازه کافی شن و ماسه و ریگ در کشور موجود است؟

در جواب این سوال باید گفت : نزدیک به ۲۰رود کشور ما به عراق می ریزند که دارای ریگ هستند، همچنین شمال عراق کوهستانی است و دارای رودهای بزرگی است که می توان از ریگهای این رودها نیز استفاده کرد.

آیا این طرح قابل اجراست؟

می توان این طرح را در ۱۰۰ هکتار به صورت آزمایشی اجرا کرد.اگر طرح مذکور جواب مثبت داد می توان آن را در کل منطقه اجرا نمود.

مقاله بالا با استفاده از نوشته های پروفسور پرویز کردوانی بنیانگذار مرکز تحقیقات مناطق کویری و بیابانی ایران به رشته تحریر درآمده است.

با سپاس از ایشان