مصرف مواد غذایی فاسد یا آلوده، سبب ایجاد مسمومیت غذایی می شود، بیشترین مسمومیت ها بوسیله میکروب استافیلوککاس یا ای.کولی صورت می گیرد.
دلایل مسمومیت
مسمومیت می تواند بصورت فردی یا در صورت مصرف غذای آلوده بصورت جمعی، همگی را مبتلا کند. در مکان های عمومی همچون، بوفه های مدارس، شرکتها، رستورانها و … احتمال مسمومیت بیشتر است، چرا که آنها مجبورند به دلیل حجم غذایی زیاد، یا مواد را بیرون از یخچال نگه دارند یا اینکه در حین تهیه آنها موارد بهداشتی را به درستی رعایت نکنند، بیشترین مسمومیت ها در اثر عدم پخت کامل مواد گوشتی، خرابی محصولات لبنی و بیرون ماندن غذاهایی همچون سالادها (الویه، سالاد کلم و…) که در آنها از سس مایونز استفاده شده است، اتفاق می افتد.
عوامل ایجاد مسمومیت وجود باکتریهایی چون: باسیللوس کراس، بوتولیسم، کامپی لوبکتر، کولرا، گازهای ای.کولی، لیستریا، استفیلوککاس،… و قارچ سمی، مسمومیت ماهی می باشند.
بوتولیسم میکروبیست که در صورت عدم تهیه مناسب انواع کنسرو ها در آنها رشد کرده و در مواقعی نیز منجر به مرگ بیمار می شود.
نوزادان و سالمندان جزء افرادی هستند که بیشتر در معرض خطر مسمومیت قرار دارند، البته شما هم در صورت موارد زیر در معرض مسمومیت هستید:
- اگر بیماری خاصّی دارید مثل بیماری مادرزادی یا دیابت
- از سیستم ایمنی ضعیفی برخوردار باشید.
- بیشتر در حال سفر و رفت و آمدهای برون شهری باشید.
در عین حال خانم های آبستن و یا مادرانی که دوران شیردهی را می گذارنند باید بیشتر مراقب مسمومیت و مواد غذایی آلوده باشند.
علائم مسمومیت :
این علائم معمولاً از ۲ الی ۶ ساعت پس از صرف غذا نمایان می شود. البته این زمان دقیق نیست چرا که بسته به نوع باکتری و مسمومیت، این علائم ممکن است زودتر یا دیرتر شروع شود.
- دردهای قولنجی ناحیه شکم
- اسهال ( شاید هم اسهال خونی)
- تب و لرز
- سردرد
- حالت تهوع و استفراغ
- ضعف شدید و اختلالات جسمانی( در برخی موارد چون مسمومیت با بوتولیستم، اختلال تنفسّی)
معاینات و آزمایشات
اوّلین اقدامات جهت تشخیص و مداوای مسمومیت این است که پزشک در مورد غذاهای مصرفی اخیر از شما سوال می کند و سپس به کنترل و جبران آب از دست رفته ی بدن در اثر اسهال و استفراغ می رسد.
آزمایشات جهت تشخیص عامل مسمومیت
- آزمایش خون
- آزمایش به روی باقی مانده غذا
- مدفوع
- استفراغ
در برخی مواقع حتّی با موارد فوق نیز علل و درمان مسمومیت مشخص نمی شود، در اینصورت از روشهای زیر استفاده می شود:
سیگمیودوسکوپی: وارد کردن لوله طبّی باریکی در روده از طریق مقعد برای تشخیص خونریزی و تورم داخلی
الکترومایوگرافی: تست مقدار پالس های الکتریکی در عضلات جهت تشخیص بوتولیسم
تست مایع نخاعی در صورت وجود اختلالات عصبی
مراقبتها:
جهت بهبود اولیه و عدم از دست رفتن بیش از حدّ بدن که خود موجب بروز اختلالات حیاتی می شود، می توانید از روشهای زیر استفاده کنید:
حتّی المقدور تا وقتی که اسهال شما برطرف نشده است از خوردن مواد دیرهضم و لبنی پرهیز کنید. (در این حالت سیستم گوارشی قادر به تجزیه ی قند لاکتور موجود در مواد لبنی نیست)
خوردن مایعات ( البته به جز مواد لبنی، کافئین دار) برای جبران آب ازدست رفته در اثر اسهال و استفراغ
در مورد کودکان سریعاً محلول ا.اس.آر را از داروخانه تهیه و مصرف کنید(تأمین کننده آب و نمک ومواد قندی)
در صورت عدم قبول مایعات توسط سیستم گوارشی، به پزشک مراجعه تا از طریق سرم مواد قندی و مایعات از دست رفته تأمین شود.
اگر بطور عادی از داروهای مدّر و ملین استفاده می کنید، در صورت اسهال باید این داروها را البته حتماً با مشورت پزشک قطع کنید.
لازم به ذکر است در بیشتر مسمومیت های عادی، معمولاً پزشکان آنتی بیوتیک را تجویز نمی کنند.
در صورت مسمومیت با قارچ یا ماهی و دیگر حیوانات دریایی، سریعاً به پزشک مراجعه کنید چرا که احتمال زیاد، وی برای درمان دفع سموم، مجبور به تخلیه معده می شود.
طول درمان
بیشتر مسمومیت ها با مراقبتهای ویژه تحت نظر پزشک، ظرف ۱۲ تا ۴۸ ساعت برطرف می شوند، مگر اینکه مسمومیت در اثر نوع باکتریهای حادّ و قوی باشد.
عوارض جانبی
در برخی مواقع کمبود آب بدن در این بین موجب عواقبی به شرح ذیل می شود:
- ورم مفاصل ( در صورت مسمومیت با غذاهای دریایی)
- اختلالات جریان خون ( میکروب ای.کولی یا …)
- مرگ ( بیشتر در اثر قارچ های سمی، سم موجود در برخی ماهی ها و یا ماهی خراب یا بوتولیسم)
- اختلالات کلیوی ( ای.کولی یا …)
- اختلالات سیستم عصبی (بوتولیستم، کامپی لوبیکیتر)
- مشکلات سیستم تنفّسی (بوتولیسم)
مراجعه به مراکز مخصوص
در صورت مشاهده علائم زیر، فوری به پزشک مراجعه کنید:
- اسهال بیشتر از دو تا سه روز
- وجود خون در مدفوع
- حالت تهوع، استفراغ، ادرار زیاد
- تب بالای ۳۸ درجه
در صورت بروز علائم زیر حتماً با اورژانس تماس بگیرید:
- خونریزی شدید روده ای (در مدفوع) یا مدفوع قرمز یا سیاه
- عدم تنفّس درست و اختلال سیستم تنفّسی
- اختلال در حرکات اعضای بدن، اختلال در گفتار، بینایی و ….
- علائم از دست رفتن آب بدن ( عطش، سرگیجه، غش کردن)
- مشکلات بلعی
- در صورتی که حدس می زنید از مصرف ماهی، قارچ یا کنسرو ( بوتولیسم) مسمومیت شدید
- عدم تنظیم ضربان قلب (تپش، کندی و …)
برای پیشگیری از مسمومیت موارد زیر را رعایت کنید:
- همواره نظافت شخصی و ظروف و وسایل آشپزخانه را رعایت کنید.
- پخت کامل غذا: بسته به نوع مواد غذایی(گوشت،ماهی،کنسرو،…) حرارت لازم را اعمال کنید.
- هرگز ماهی یا مواد سرخ کردنی را در روغن قبلی سرخ نکنید.
- همواره مواد غذایی را بسته به مقدار نیاز و زمان مصرف در یخچال یا فریزر نگاه دارید، در صورتی که مواد گوشتی نپخته در یخچال بیش از یک تا دو روز ماند، مصرف نکنید.
- به تاریخ مصرف مواد غذایی، نحوه ی صحیح بسته بندی (بسته بندی سوراخ نباشد)،دقّت کنید. از مصرف کنسروهای باد کرده یا ضربه دیده خودداری کنید.
- به مزه و بوی غذا دقّت کنید، در صورت احساس بو یا مزه ی غیرعادی، از مصرف آن پرهیز کنید.
دیگر اقدامات لازم:
- اگر نوازادی دارید، به هنگام تعویض پوشک آن، حتماً دستهای خود را به خوبی بشویید تا از انتقال میکروب به محیط خانه جلوگیری شود.
- در صورت مصرف کنسرو، حتماً به طرز مصرف آن (جوشاندن در حدّاقل زمان و نحوه مصرف آن) دقّت کنید.
- به کودکان زیر یک سال، عسل ندهید.
- از خوردن قارچ های سمّی خودداری کنید.
- احتمال مسمومیت در مسافرت بیشتر است بنابراین سعی کنید از خوردن غذاهای بین راهی خودداری کنید، همواره موادّ غذایی تازه و گرم و آب معدنی مصرف کنید، میوه را با پوست نخورید.
- در خرید ماهی و غذاهای دریایی از سالم بودن آن مطمئن شوید.
- در صورت آبستن بودن یا عدم دارا بودن سیستم ایمنی قوی از خوردن مواد لبنی بین شهری و محلّی خودداری کنید.
در صورت مسمومیت غذایی، اگر دیگران نیز از این غذا مصرف کردند به آنها اطلاع دهید، در صورت خرید مواد غذایی که احتمال دادید که خراب یا مسموم است به فروشگاه یا رستوران مربوطه و در آخر به وزارت بهداشت اطلاع دهید.
ارسال کننده: آقای محمدباقر ظهوری فر
