کیهان نورد وُیِاژر-۱ راهی سپهری دیگر

۱۳۹۱/۶/۱۶

سی و پنج سال پس از ترک زمین ، کاوشگر وُیاژر-۱ راهی ستارگان است. دیر یا زود، این سفینه فضایی از منظومه خورشیدی(شمسی) خداحافظی می کند و وارد سپهر دیگری می شود. این اولین بار است که  سفینه ای ساخته انسان جای خود را از یک سوی فضا به بخش دیگری از آن تغییر می دهد.

زمانی که وُیِاژر-۱ و وُیِاژر-۲ برای اولین بار در سال ۱۳۵۶ از زمین پرتاب شدند، هیچ کس نمی دانست که این دو سفینه چقدر عمر می کنند. حالا آن ها بادوام ترین فضاپیماهای تاریخ از آب درآمده اند که در دورترین فاصله از زمین و در مسیرهای متفاوت قرار دارند.

روز چهارشنبه، ۱۵ شهریور، سی و پنجمین سالروز پرتاب وُیِاژر-۱ به سیاره های برجیس(مشتری) و کیوان(زحل) بود. وُیِاژر-۱ اکنون در حال حرکت در مدارهای منظومه خورشیدی است . یک حباب بسیار بزرگ پلاسما این مدارها را دربرگرفته است. این محیط، داغ و نا آرام و متشکل از ذرات باردار شده توسط خورشید است.

خارج از حباب، جبهه جدیدی از کهکشان راه شیری قرار دارد: فضای میان ستارگان

دانشمندان پیش بینی می کنند که پس از ورود وُیِاژر-۱ به این فضا، محیط آرام تری را شاهد باشند.

یک نکته برای دانشمندان آشکار است، این که عبور از فضای میان منظومه خورشیدی و فضای دیگر، ممکن است چند روز، چند ماه و یا چند سال طول بکشد.
فضاپیمای دوقلوی آن، وُیِاژر-۲ که دو هفته پیش سالروز پرتابش به فضا بود ۱۵ میلیارد کیلومتر از خورشید دور است .وُیِاژر-۱ اما در حال حاضر نزدیک به ۱۸ میلیارد کیلومتر از خورشید فاصله دارد.

این دو فضاپیمای دوقلو، از نسل اولیه کیهان نوردها هستند و هر کدام، تنها ۶۸ کیلوبایت حافظه کامپیوتری دارند! حافظه کوچکترین آی-پادهای امروزی ۱۰۰ هزار برابر آنهاست. درضمن وُیِاژر ۱ و ۲ مجهز به ضبط نواری هستند. اما فضاپیماهای امروزی، از حافظه دیجیتال بهره میگیرند.

هدف اصلی وُیِاژرها رفتن به برجیس و کیوان بود. آنها اکتشافات زیادی هم کردند از جمله مشاهده آتشفشان های روی ماه «آیو»ی برجیس، و نشانه های اقیانوس زیر سطح یخی «اروپا»( یکی دیگر از ماه ها ی برجیس) و همچنین نشانه هایی از باران متان بر ماه «تیتان» سیاره کیوان.

وُیِاژر-۲ به اورانوس و نپتون هم سفر کرد. هم اینک ۲۰ کارشناس به شکل پاره وقت اطلاعات  ارسالی  از فضاپیماهای دوقلو را واکاوی می کنند. به خاطر دور بودن فاصله میان زمین و سفینه ها، رسیدن پالس رادیویی از وُیِاژر-۱ به زمین حدود ۱۷ ساعت و از وُیِاژر-۲ حدود ۱۳ ساعت به درازا می کشد.

دوربین های روی دو فضاپیما که با سوخت هسته ای کار میکنند، از خیلی وقت پیش خاموش شده اند. از سال ۱۳۸۳، وُیِاژر-۲ سرگرم اکتشاف منطقه ای در حباب لبه منظومه خورشیدی بود. در چند ماه گذشته دانشمندان شاهد تغییراتی بودند که نشان می داد فضاپیما در آستانه ی  گذر  از یک جا به جایی دیگر است.

با عبور فضاپیما از منطقه حائل، این اولین اکتشاف در میان ستارگان خواهد بود. کیهان نوردهایی مثل هابل و سپیتزر مدت های طولانی است که منظومه خورشیدی را زیرنظر دارند اما بیشتر کارشان بر کهکشان های دوردست متمرکز است.

در سال ۱۳۵۶، ۹۸۳ میلیون دلار برای دوقلوهای وُیِاژر هزینه و سرمایه گزاری شد. این رقم به استانداردهای امروز برابر است با ارزش ۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار.

توضیح نویسنده:

فیلم  سینمایی  علمی تخیلی پیشتازان فضا(۲) یا star treck-2 بر مبنای یافتن یکی از سفینه های ویاژر توسط تمدنی دیگر  در زمان های آینده و پی گیری آن تمدن برای یافتن تمدن زمینی  (که اینک مفتون آن شده )است. فیلمی خوش ساخت و جذاب ،توصیه به تماشای این فیلم دارم.

بنده برای نخستین بار در مجله ی دانستنیهای سال ۱۳۵۷ با “ویاژرها “آشنا شدم،وهنوز علاوه بر حفظ مجله، مطالب  زیبای آن را به خوبی در خاطر دارم.

از جمله مطالبی که در حافظه ی کامپیوتری این فضا پیما ضبط گردیده است واژه ی  سلام به ۳۰ زبان زنده ی دنیا از جمله فارسی است.همچنین شعر معروف سعدی ،شاعر شیرین سخن ایرانی  :(بنی آدم اعضای یک پیکرند    که در آفرینش ز یک گوهرند) نیز در حافظه فضا پیما و به زبان فارسی گنجانیده شده است.